Η υπέρταση, ή αλλιώς υψηλή αρτηριακή πίεση, είναι μια κατάσταση κατά την οποία η πίεση του αίματος εντός των αρτηριών είναι αυξημένη από τα φυσιολογικά επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η αρτηριακή πίεση είναι δηλαδή, η δύναμη που ασκείται από το αίμα κατά την κυκλοφορία του μέσα στα αγγεία του ανθρώπινου οργανισμού. Μετράται σε χιλιοστόμετρα υδράργυρου (mmHg) και αναφέρεται σε δύο αριθμούς: τη συστολική πίεση και τη διαστολική πίεση.
Συστολική Πίεση:
Είναι ο υψηλότερος αριθμός και αντιπροσωπεύει την πίεση που ασκείται στα αγγεία κατά την αντλητική φάση της καρδιακής κυκλοφορίας, όταν η καρδιά συστέλλεται και αντλεί αίμα στο σώμα.
Διαστολική Πίεση:
Είναι ο χαμηλότερος αριθμός και αντιπροσωπεύει την πίεση κατά τη φάση της χαλάρωσης της καρδιακής κυκλοφορίας, όταν η καρδιά ξεκουράζεται και γεμίζει με αίμα για την επόμενη, δηλαδή, συστολή.
Η ιδανική αρτηριακή πίεση σε υγιείς ενήλικες είναι κάτω από 120 για την συστολική και κάτω από 80 για τη διαστολική. Οποιαδήποτε τιμή αρτηριακής πίεσης άνω του 140 για τη συστολική και άνω του 90 για τη διαστολική θεωρείται υπέρταση.
Η αρτηριακή πίεση πρέπει να διατηρείται σε υγιή επίπεδα, καθώς υψηλά επίπεδα πίεσης μπορούν να προκαλέσουν πολλά προβλήματα στον οργανισμό.
Χαμηλή αρτηριακή πίεση
- Σπάνια και καλοήθης κατάσταση, συνήθως συναντάται σε νεαρά άτομα με αρτηριακή πίεση περίπου 90/70 ή 80/60 mmHg.
- Τα άτομα με πραγματικά χαμηλή αρτηριακή πίεση και ειδικά οι ηλικιωμένοι, μπορεί να νιώθουν ζάλη και κεφαλαλγία όταν σηκώνονται, συνοδευόμενα από συνεχές αίσθημα κόπωσης και ατονίας. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται ορθοστατική υπόταση και μπορεί να οφείλεται σε διαταραχές του νευρικού συστήματος ή να προκαλείται από συνδυασμό φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
Υπέρταση: Γιατί πρέπει να θεραπεύεται
- Η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) συνδέεται με σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως στεφανιαία νόσο, έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και νεφρική ανεπάρκεια.
- Καθώς η υπέρταση αυξάνει το έργο της καρδιάς, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά καρδιακά προβλήματα και εγκεφαλικά επεισόδια.
- Η θεραπεία της υπέρτασης στοχεύει στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, μείωση του κινδύνου επιπλοκών και προστασία του καρδιαγγειακού συστήματος.
Προβλήματα από την υπέρταση σε βάθος χρόνου:
Στις αρτηρίες:
- Σκληραίνουν και χάνουν την ελαστικότητά τους.
- Στενεύουν και έτσι δυσκολεύουν την προώθηση του αίματος.
- Υπάρχει μειωμένη παροχή οξυγόνου στα όργανα, επηρεάζοντας τη λειτουργία τους.
- Στενά και σκληρά αγγεία και αρτηρίες προκαλούν στηθάγχη (θωρακικός πόνος που εμφανίζεται στον καρδιακό μυ) και έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Στην καρδιά:
- Όταν έχουμε αυξημένη αρτηριακή πίεση, η καρδιά καλείται να «εργάζεται» ενάντια στην αντίσταση των αρτηριών για προωθήσει αίμα και οξυγόνο στο σώμα μας.
- Ο καρδιακός μυς υπερτρέφεται (παχαίνει) και η καρδιά δε λειτουργεί πια κανονικά. Μια διογκωμένη καρδιά, που δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά για μεγάλο χρονικά διάστημα, οδηγείται συχνά σε ανεπάρκεια.
Στους νεφρούς:
Οι νεφροί είναι δύο μικρά όργανα που έχουν πολύ μεγάλη σημασία για το κυκλοφορικό σύστημα. Ρυθμίζουν τόσο τον όγκο όσο και την πίεση του αίματος σε αυτό. Βρίσκονται προστατευμένοι στον οπισθοπεριτοναϊκό χώρο και συνδέονται απευθείας με την αορτή και την κάτω κοίλη φλέβα. Παρόλο που ζυγίζουν μόνο 300 γραμμάρια, λαμβάνουν το 1/5 της συνολικής ποσότητας αίματος που αντλείται από την καρδιά (περίπου 1 λίτρο το λεπτό). Αυτό σημαίνει πως είναι το ίδιο ποσό αίματος που λαμβάνει το πολύ μεγαλύτερο από τους νεφρούς, μυϊκό σύστημα, το οποίο ζυγίζει 30 κιλά και όχι 300 γραμμάρια.
Αντιλαμβανόμαστε επομένως πως οι νεφροί ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση και πολλές φορές ευθύνονται για την υπέρταση. Το ότι αποτελούν το όργανο, που ρυθμίζει μακροχρόνια την πίεση και ευθύνεται για την ανάπτυξη της υπέρτασης αποδείχθηκε κατά την διενέργεια μεταμοσχεύσεων νεφρών μεταξύ υπερτασικών και νορμοτασικών ατόμων. Αν δηλαδή, ένα άτομο με φυσιολογική πίεση λάβει νεφρικό μόσχευμα από υπερτασικό δότη μετατρέπεται αυτομάτως σε υπερτασικό άτομο, ενώ αν ένας υπερτασικός λάβει μόσχευμα από νορμοτασικό δότη αποκτά πάλι φυσιολογική πίεση. Η υπέρταση «ταξιδεύει μαζί με τον νεφρό», σύμφωνα και με τον σπουδαίο φυσιολόγο Guyton.
Η συνεχώς υψηλή αρτηριακή πίεση αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα που επηρεάζει τη λειτουργία των νεφρών μας. Όπως αναφέραμε και παραπάνω, η αρτηριακή πίεση αποτελεί τη δύναμη που ασκείται κατά μήκος των αγγείων για την προώθηση του αίματος. Όταν αυτή η πίεση είναι υψηλή και συνεχής, δημιουργείται μια σειρά από προβλήματα στο νεφρικό κυκλοφορικό σύστημα.
Ο νεφρός λειτουργεί ως φίλτρο, διατηρώντας την ισορροπία των υγρών και των ηλεκτρολυτών στο σώμα. Η πίεση μέσα στα αγγεία των νεφρών πρέπει να παραμένει σε φυσιολογικά επίπεδα για να διατηρηθεί η αποτελεσματική λειτουργία τους. Όταν οι αρτηρίες που τροφοδοτούν τους νεφρούς στενεύουν και σκληραίνουν λόγω της υψηλής αρτηριακής πίεσης, η ποσότητα αίματος που φτάνει στους νεφρούς μειώνεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μη φυσιολογική λειτουργία των νεφρών και τη μείωση της ποσότητας αίματος που φιλτράρεται.
Για να αντισταθμίσει αυτήν τη μείωση της αιματικής ροής, ο νεφρός προσπαθεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση. Αυτή η προσπάθεια, ωστόσο, δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο, καθώς η υψηλότερη πίεση αίματος στρέφεται πάλι κατά των αγγείων, προκαλώντας περαιτέρω στένωση και σκλήρυνση. Αυτός ο φαύλος κύκλος μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνιες επιπτώσεις, όπως η νεφρική ανεπάρκεια.
Σύμφωνα με όσα εξετάσαμε παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι η υπέρταση (υψηλή αρτηριακή πίεση) και η Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ) συνδέονται στενά, και μάλιστα, συχνά η υπέρταση αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη της νεφρικής νόσου.
Σταδιακά, η χρόνια υπέρταση μπορεί να προκαλέσει τη σημαντική μείωση της νεφρικής λειτουργίας, με αποτέλεσμα την εξέλιξη της ΧΝΝ. Το σενάριο αυτό είναι ιδιαίτερα πιθανό όταν η υπέρταση δε διαχειρίζεται αποτελεσματικά από τον ασθενή και τον θεράποντα ιατρό του και παραμένει στα ίδια επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Επίσης, ισχύει και το αντίθετο. Δηλαδή, η Χρόνια Νεφρική Νόσος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο υπέρτασης, καθώς η νεφρική ανεπάρκεια επηρεάζει τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης από τα νεφρά. Ακόμα, και οι δύο καταστάσεις (υπέρταση και ΧΝΝ) μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά άλλα συστήματα του οργανισμού, όπως το καρδιαγγειακό σύστημα.
Υπάρχουν σχεδόν 3 εκατομμύρια Έλληνες που πάσχουν από υψηλή αρτηριακή πίεση. Το πιο ανησυχητικό όμως είναι ότι οι μισοί από αυτούς δεν το γνωρίζουν καν, καθώς δεν έχουν συμπτώματα. Ακόμα χειρότερα, υπάρχουν πολλοί οι οποίοι, αν και γνωρίζουν ότι έχουν υπέρταση, έχουν σταματήσει τη φαρμακευτική αγωγή γιατί φοβούνται για παρενέργειες από το φάρμακο.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση
- Ηλικία: Η αρτηριακή πίεση τείνει να αυξάνεται με την ηλικία.
- Γενετικοί παράγοντες: Η υπέρταση μπορεί να είναι κληρονομική. Άτομα με οικογενειακό ιστορικό υψηλής αρτηριακής πίεσης, είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν προβλήματα.
- Σωματικό βάρος: Υπέρβαροι ή παχύσαρκοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν υπέρταση.
- Διατροφή: Η υπερκατανάλωση αλατιού, λιπαρών τροφών και η χαμηλή κατανάλωση καλίου, μαγνησίου και ασβεστίου μπορεί να επηρεάσει την αρτηριακή πίεση.
- Σωματική δραστηριότητα: Η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας μπορεί να συμβάλει στην υψηλή αρτηριακή πίεση.
- Κατανάλωση αλκοόλ: Το αλκοόλ μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση.
- Κάπνισμα: Το κάπνισμα μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση και να βλάψει τα αγγεία του αίματος.
- Στρες: Το στρες είναι επίσης ένας παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την αρτηριακή πίεση.