Η νεφρολιθίαση είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για τις πέτρες στα νεφρά. Οι πέτρες στα νεφρά εμφανίζονται από τη συσσώρευση μετάλλων και αλάτων. Ορισμένες από τις ουσίες που προκαλούν τη πάθηση σχηματίζοντας στερεές δομές που μοιάζουν με κρυστάλλους είναι, το ασβέστιο, το οξαλικό και το ουρικό οξύ.
Οι πέτρες σχηματίζονται στα νεφρά και ιδανικά αποβάλλονται από το σώμα μέσω της ουρήθρας. Αν οι πέτρες έχουν μεγάλο όγκο, τότε προξενούν πόνο κατά την ούρηση. Οι πέτρες στα νεφρά επηρεάζουν ολόκληρο το ουροποιητικό σύστημα – από τα νεφρά μέχρι την ουροδόχο κύστη.
Ο πόνος που δημιουργείται από τον νεφρικό κολικό προκαλείται κυρίως από διαστολή, τέντωμα και σπασμό λόγω της οξείας απόφραξης του ουρητήρα. Το μέγεθος και η σύνθεση των λίθων στα νεφρά μπορεί να ποικίλλει, από μικροσκοπικά σωματίδια έως μεγαλύτερους, πιο αποφρακτικούς σχηματισμούς. Η ακριβής αιτία για τις πέτρες στα νεφρά είναι πολυπαραγοντική και μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο.
Η διατροφή, το υπερβολικό σωματικό βάρος, η αφυδάτωση, η κληρονομικότητα, ορισμένες ιατρικές καταστάσεις και ορισμένα συμπληρώματα και φάρμακα είναι μεταξύ των πολλών αιτιών που προκαλούν πέτρες στα νεφρά.
Η νεφρολιθίαση συνήθως δε προκαλεί μόνιμη βλάβη εάν διαγνωστεί εγκαίρως. Ανάλογα με την κατάστασή του ασθενούς, μπορεί να χρειαστεί μόνο παυσίπονα και αρκετό νερό για να αποβληθεί η πέτρα από το σώμα. Σε άλλες περιπτώσεις – για παράδειγμα, εάν οι πέτρες κολλήσουν στο ουροποιητικό σύστημα και προξενήσουν ουρολοίμωξη και επιπλοκές – χρειάζεται χειρουργική επέμβαση.
Τύποι Νεφρολιθίασης
Υπάρχουν τέσσερις κύριοι τύποι λίθων:
- Πέτρες ασβεστίου: Οι περισσότερες πέτρες στα νεφρά είναι πέτρες ασβεστίου, συνήθως με τη μορφή οξαλικού ασβεστίου. Το οξαλικό είναι μια ουσία που παρασκευάζεται καθημερινά από το συκώτι ή απορροφάται από τη διατροφή. Ορισμένα φρούτα και λαχανικά, καθώς και οι ξηροί καρποί και η σοκολάτα, έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε οξαλικό άλας. Διατροφικοί παράγοντες, υψηλός δείκτης βιταμίνης D και αρκετές μεταβολικές διαταραχές μπορεί να αυξήσουν τη συγκέντρωση ασβεστίου ή οξαλικού στα ούρα. Επίσης, οι πέτρες ασβεστίου μπορεί να εμφανιστούν με τη μορφή φωσφορικού ασβεστίου. Αυτός ο τύπος είναι πιο κοινός σε μεταβολικές καταστάσεις, όπως η οξέωση των νεφρικών σωληναριών. Μπορεί επίσης να σχετίζεται με ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ημικρανιών ή επιληπτικών κρίσεων, όπως η τοπιραμάτη (Topamax, Trokendi XR, Qudexy XR).
- Πέτρες ουρικού οξέος: Οι πέτρες ουρικού οξέος μπορούν να σχηματιστούν σε άτομα που χάνουν πάρα πολλά υγρά λόγω χρόνιας διάρροιας ή δυσαπορρόφησης, σε άτομα που ακολουθούν δίαιτα πλούσια σε πρωτεΐνες και σε άτομα με διαβήτη ή μεταβολικό σύνδρομο. Ορισμένοι γενετικοί παράγοντες μπορεί επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης νεφρολιθίασης.
- Πέτρες στρουβίτη: Οι πέτρες στρουβίτη σχηματίζονται ως απόκριση σε λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος. Αυτές οι πέτρες μπορούν να αναπτυχθούν γρήγορα και να γίνουν αρκετά μεγάλες, μερικές φορές με λίγα συμπτώματα και καμία προειδοποίηση.
- Πέτρες κυστίνης: Αυτές οι πέτρες σχηματίζονται σε άτομα με μια κληρονομική διαταραχή που ονομάζεται κυστινουρία, η οποία αναγκάζει τα νεφρά να εκκρίνουν πάρα πολύ συγκεκριμένο αμινοξύ.
Αιτιολογία Νεφρολιθίασης
Οι περισσότεροι ασθενείς με νεφρολιθίαση σχηματίζουν πέτρες ασβεστίου (80%), οι περισσότεροι από τους οποίους αποτελούνται κυρίως από οξαλικό ασβέστιο ή φωσφορικό ασβέστιο. Οι άλλοι κύριοι τύποι περιλαμβάνουν το ουρικό οξύ, τον στρουβίτη (φωσφορικό αμμώνιο, μαγνήσιο) και τις πέτρες κυστίνης.
Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο:
- Αν ο ασθενής είχε προηγούμενο ιστορικό με πέτρες στα νεφρά, αυξάνεται ο κίνδυνος επανεμφάνισης τους κατά 15%, μέσα στον πρώτο χρόνο και κατά 50%, μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια.
- Η κατανάλωση μιας διατροφής πλούσιας σε πρωτεΐνες, νάτριο (αλάτι) και ζάχαρη μπορεί, να αυξήσει τον κίνδυνο ορισμένων τύπων πέτρας στα νεφρά. Η περίσσια ποσότητα νατρίου στη διατροφή αυξάνει την ποσότητα ασβεστίου που πρέπει να φιλτράρουν τα νεφρά, και αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο νεφρολιθίασης.
- Η αυξημένη εντερική απορρόφηση οξαλικού, συνήθως λόγω δυσαπορρόφησης, οδηγεί σε αυξημένο σχηματισμό κρυστάλλων οξαλικού ασβεστίου.
- Λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, που μεταβάλλουν το pH των ούρων στο περιβάλλον βακτηρίων που παράγουν ουρεάση, παράγοντας κρυστάλλους στρουβίτη.
- Χαμηλή πρόσληψη υγρών και αφυδάτωση.
- Η παχυσαρκία συνδέεται άμεσα με τον αυξημένο κίνδυνο πέτρας στα νεφρά.
- Ιστορικό διαβήτη, παχυσαρκίας, ουρικής αρθρίτιδας και υπέρτασης.
- Όξινα ούρα (pH< 5,5), τα οποία προάγουν το σχηματισμό ουρικού οξέος σε συνθήκες χρόνιας διάρροιας και ουρικής αρθρίτιδας.
- Άλλες ιατρικές παθήσεις όπως η οξέωση των νεφρικών σωληναριών, η κυστινουρία, ο υπερπαραθυρεοειδισμός και οι επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης πέτρες στα νεφρά.
- Ορισμένα συμπληρώματα και φάρμακα, όπως η βιταμίνη C, τα συμπληρώματα διατροφής, τα καθαρτικά (όταν χρησιμοποιούνται υπερβολικά), τα αντιόξινα με βάση το ασβέστιο και ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ημικρανίας ή της κατάθλιψης, μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης πέτρες στα νεφρά.
Συμπτώματα
Οι πέτρες στα νεφρά, συνήθως δεν προκαλούν συμπτώματα, μέχρι να αρχίσουν να μετακινούνται μέσα στα νεφρά, ή να εισχωρήσουν στο ουροποιητικό σύστημα και στου ουρητήρες. Οι ουρητήρες είναι οι σωλήνες που συνδέουν τα νεφρά και την ουροδόχο κύστη.
Οι πέτρες στα νεφρά που κολλάνε στους ουρητήρες, εμποδίζουν την ομαλή ροή των ούρων και προκαλεί πρήξιμο των νεφρών και σπασμό του ουρητήρα, κάτι που μπορεί να είναι πολύ επώδυνο.
Σε αυτό το σημείο εμφανίζονται τα παρακάτω συμπτώματα:
- Έντονος, οξύς πόνος στο πλάι και την πλάτη, κάτω από τα πλευρά.
- Πόνος στο κάτω μέρος της κοιλιάς και στη βουβωνική χώρα.
- Πόνος που έρχεται κατά κύματα και αυξομειώνεται σε ένταση.
- Πόνος ή αίσθημα καψίματος κατά την ούρηση.
- Αίμα στα ούρα.
- Ναυτία και εμετό.
- Πυρετός και ρίγη.
- Ούρα που μυρίζουν άσχημα ή φαίνονται θολά.
- Επίμονη ανάγκη για ούρηση, ούρηση πιο συχνά από το συνηθισμένο ή ούρηση σε μικρές ποσότητες.
Διάγνωση
Η διάγνωση πραγματοποιείται με διάφορους τρόπους:
Οι εξετάσεις ούρων μπορούν να δείξουν εάν τα ούρα περιέχουν υψηλά επίπεδα μετάλλων που σχηματίζουν πέτρες στα νεφρά. Οι εξετάσεις ούρων και οι εξετάσεις αίματος μπορούν επίσης να βοηθήσουν έναν επαγγελματία υγείας να ανακαλύψει τι είδους πέτρες στα νεφρά έχετε.
- Εξετάσεις Ούρων. Η ανάλυση ούρων απαιτεί έναν επαγγελματία υγείας, που εξετάζει το δείγμα ούρων του ασθενή. Το δείγμα ούρων συλλέγεται στο ιατρείο, ή σε ένα εργαστήριο και έπειτα ο ιατρός εξετάζει το δείγμα. Η ανάλυση ούρων μπορεί να δείξει εάν τα ούρα έχουν αίμα και μέταλλα που μπορούν να σχηματίσουν πέτρες στα νεφρά. Τα λευκά αιμοσφαίρια και τα βακτήρια στα ούρα σημαίνουν ότι μπορεί να ελλοχεύει κάποια λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος.
- Εξετάσεις Αίματος: Η εξέταση αίματος μπορεί να δείξει εάν έχετε υψηλά επίπεδα ορισμένων μετάλλων στο αίμα σας που μπορεί να οδηγήσουν σε πέτρες στα νεφρά.
- Ακτινογραφία κοιλίας: Η ακτινογραφία κοιλίας μπορεί να δείξει τη θέση των πετρών στα νεφρά στο ουροποιητικό σύστημα. Σημείωση, δεν είναι ορατές όλες οι πέτρες στην ακτινογραφία κοιλίας.
- Αξονική Τομογραφία: Η αξονική τομογραφία απεικονίζει το μέγεθος και τη θέση μιας πέτρας στα νεφρά, εάν η πέτρα εμποδίζει το ουροποιητικό σύστημα και καταστάσεις που μπορεί να προκάλεσαν το σχηματισμό της πέτρας στα νεφρά.
Θεραπεία
Η νεφρολιθίαση αντιμετωπίζεται με διάφορες θεραπείες, αναλόγως και με το μέγεθος των πετρών, τη θέση τους και τον τύπο τους:
- Λιθοτριψία κρουστικού κύματος: Αυτός ο τύπος θεραπείας χρησιμοποιείται για να σπάσει τη πέτρα στα νεφρά σε μικρά κομμάτια. Στη συνέχεια, τα μικρότερα κομμάτια της πέτρας στα νεφρά αποβάλλονται από το ουροποιητικό σύστημα.
- Κυστεοσκόπηση και ουρητηροσκόπηση: Κατά τη διάρκεια της κυστεοσκόπησης, ο γιατρός χρησιμοποιεί ένα κυστεοσκόπιο για να εξετάσει το εσωτερικό της ουρήθρας και της ουροδόχου κύστης για να βρει τις πέτρες που υπάρχουν εκεί. Αντίστοιχα, στην ουρητηροσκόπηση, ο γιατρός χρησιμοποιεί ένα ουρητηροσκόπιο, το οποίο είναι μακρύτερο και πιο λεπτό από ένα κυστεοσκόπιο, για να δει λεπτομερείς εικόνες των ουρητηρών και των νεφρών. Μόλις βρεθεί η πέτρα, ο γιατρός την αφαιρεί ή τη σπάει σε μικρότερα κομμάτια.
- Διαδερμική νεφρολιθοτομή: Ο γιατρός χρησιμοποιεί ένα λεπτό εργαλείο που ονομάζεται νεφροσκόπιο, για να εντοπίσει και να αφαιρέσει την πέτρα στα νεφρά. Το εργαλείο εισάγεται απευθείας στο νεφρό μέσω μιας μικρής τομής στην πλάτη. Για μεγαλύτερες πέτρες στα νεφρά, ο γιατρός μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει λέιζερ για να σπάσει τις πέτρες στα νεφρά σε μικρότερα κομμάτια.