Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (ΧΝΑ) είναι μια κατάσταση κατά την οποία οι νεφροί χάνουν σταδιακά την ικανότητά τους να εκτελούν τις φυσιολογικές λειτουργίες τους. Η εξέλιξη της ΧΝΑ χωρίζεται συνήθως σε διάφορα στάδια, τα οποία καθορίζονται βάσει του ποσοστού της νεφρικής λειτουργίας που απομένει και της εκτίμησης του κλίμακας GFR (GlomerularFiltrationRate).Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια ξεκινάει ήπια και μπορεί να φτάσει μέχρι και τελικού σταδίου νεφρική ανεπάρκεια. Η διαδικασία αυτή μπορεί να διαρκέσει από δύο έως δέκα χρόνια. Στο τελικό στάδιο της νόσου ο ασθενής χρειάζεται άμεση υποστήριξη της νεφρικής λειτουργίας, με αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκή κάθαρση.
Πώς όμως μετριέται η νεφρική λειτουργία;
Η νεφρική λειτουργία εκφράζεται με την ποσότητα του αίματος που «καθαρίζουν» οι νεφροί το λεπτό. Δηλαδή, πόσα ml αίματος καταφέρνουν να «φιλτράρουν» ανά λεπτό. Αυτό δεν μπορεί να μετρηθεί άμεσα. Έτσι γίνεται χρήση μιας ουσίας,η οποία αποβάλλεται από τους νεφρούςκαι γίνεται έμμεσα ο υπολογισμός της νεφρικής λειτουργίας. Αυτή η ουσία είναι η κρεατινίνη.
Ο γιατρός με την βοήθεια της κρεατινίνηςκαι με κάποια άλλα στοιχεία (ηλικία, φύλο, σωματικό βάρος, επιφάνεια σώματος) μπορεί έμμεσα να μετρήσει το επίπεδο λειτουργίας των νεφρών που εκφράζεται σαν ml/min ρυθμού σπειραματικής διήθησης (ΡΣΔ ή GFR). Με απλά λόγια: με τι ρυθμό φιλτράρουν (διηθούν) τα εκατομμύρια φίλτρα του νεφρού (σπειράματα) το αίμα του ασθενούς. Υπογραμμίζεται πως η κρεατινίνη από μόνη της ΔΕΝ αποτελεί δείκτη εκτίμησης νεφρικής λειτουργίας.
Στάδια Χρόνιας Νεφρικής Ανεπάρκειας: Σε τι χρησιμεύει ο υπολογισμός του ρυθμού σπειραματικής διήθησης (ΡΣΔ ή GFR)
Με τον υπολογισμό του ρυθμού σπειραματικής διήθησης (ΡΣΔ ή GFR), μας δίνεται η δυνατότητα να:
- Εκτιμήσουμε την συνολική λειτουργία των νεφρών μας
- Να βγάλουμε τη διάγνωση της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας
- Να κατανοήσουμε τη σοβαρότητα της
- Να λάβουμε αποφάσεις για τις επόμενες ενέργειές μας, που σκοπό θα έχουν την διάγνωση της ΧΝΝ, την αναζήτηση διαφόρων επιπλοκών, την θεραπεία και την πρόγνωση, το ποια θα είναι, δηλαδή, η εξέλιξή της στον χρόνο.
Ποια είναι τα στάδια της ΧρόνιαςΝεφρικής Ανεπάρκειας
Για την κατάταξη της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας σε στάδια χρησιμοποιείται ως ένδειξη η τιμή του ρυθμού σπειραματικής διήθησης (ΡΣΔ ή GFR) αλλά και άλλα παθολογικά ευρήματα που προκύπτουν από εξέταση των ούρων.
Στάδιο 1ο : Νεφρική βλάβη με μειωμένο ή αυξημένο GFR > 90 ml/min/1,73 m2
Στάδιο 2ο: Μικρή μείωση του GFR: 60 – 89 ml/min/1,73 m2
Στάδιο 3ο: Μέτρια μείωση του GFR: 30 – 59 ml/min/1,73 m2
Στάδιο 4ο: Σημαντική μείωση του GFR: 15 – 29 ml/min/1,73 m2
Στάδιο 5ο: Νεφρική ανεπάρκεια – με τιμή του GFR < 15 ml/min/1,73 m2
Ωστόσο, για να οριστεί ότι ένας ασθενής βρίσκεται στο 1ο και 2ο στάδιο χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας, δεν αρκεί η μέτρηση της τιμής του ρυθμού σπειραματικής διήθησης αλλά, απαιτούνται και άλλες ενδείξεις. Τα συμπτώματα της ΧΝΑ εμφανίζονται κυρίως στα στάδια 4 και 5.
Συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας (ΧΝΑ)
Τα πιο συχνά και σημαντικά συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας τελικού σταδίου είναι όμοια με αυτά των πρωιμότερων σταδίων. Στα τελικά στάδια όμως, εμφανίζονται και επιπλέονσυμπτώματα που δεν υπάρχουν σε πρώιμα στάδια.
Η ΧΝΑ, στα αρχικά στάδια, δεν παρουσιάζει συμπτώματα παρά μόνο αυξημένη αρτηριακή πίεση. Έτσι, κάποιος μπορεί να νοσεί και να μην το γνωρίζει.Σε αυτά τα στάδια, η νόσος μπορεί να γίνει αντιληπτή μόνο όταν κάποιο άτομο θα κληθεί να πραγματοποιήσει κάποιες εξετάσεις (συνήθως αιματολογικές) που θα γίνουν τυχαία για το ετήσιο checkup, είτε για κάποιον άλλον λόγο.
Εάν αρχίσουν να εμφανίζονται συμπτώματα, αυτό σημαίνει ότι η λειτουργία των νεφρών έχει μεταβληθεί σημαντικά και αρχίζει να κρούει ο κώδων του κινδύνου.
Όταν η νεφρική ανεπάρκεια έχει φτάσει στο σημαντικό επίπεδο 3ου και 4ου σταδίου, τότε ο βασικός στόχος είναι η επιβράδυνση της καταστροφής των νεφρών.
Συμπτώματα που φανερώνουν χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι:
- Υπέρταση
- Ναυτία εμετοί ανορεξία
- Εμφάνιση αίματος ή πρωτεΐνης στα ούρα
- Έντονη κούραση
- Δυσκολία στον ύπνο
- Οίδημα στα χέρια, τα πόδια και στο πρόσωπο ( κυρίως στο τελικό στάδιο)
- Κνησμό
- Μειωμένη ποσότητα ή συχνοουρία κατά τις βραδινές ώρες
- Κεφαλαλγίες
- Δυσκολία κατά την αναπνοή
- Μεταβολή σωματικού βάρους
Στο τελικό στάδιο όπου η έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας είναισημαντική, κρίνεται αναγκαία η υποκατάσταση της νεφρικής λειτουργίας εξωγενώς, είτε με αιμοκάθαρση είτε με περιτοναϊκή κάθαρση και στην καλύτερητων περιπτώσεων, με μεταμόσχευση.
Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια: Οι διαφορετικές επιλογές θεραπείας
Η επιλογή θεραπείας στη χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, που ανταποκρίνεται καλύτερα στις σωματικές και συναισθηματικές ανάγκες του ασθενούς, καθώς και στο lifestyleτου, μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής και να προσφέρει πνευματική ηρεμία.
Η θεραπεία της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας περιλαμβάνει διάφορες επιλογές, με τους περισσότερους ασθενείς να υποβάλλονται σε κάθαρση είτε κατ’ οίκον είτε σε κλινική. Η κάθαρση είναι μια διαδικασία η οποία περιλαμβάνει την αφαίρεση των βλαβερών προϊόντων του μεταβολισμού και των πλεοναζόντων υγρών από το αίμα, τα οποία οι νεφροίδεν μπορούν πλέον να αποβάλλουν. Με την κάθαρση, το αίμα φιλτράρεται διαμέσου μιας μεμβράνης που μιμείται έναν υγιή νεφρό. Αυτή η μεμβράνη μπορεί να είναι είτε συνθετική όπως ένα φίλτρο αιμοκάθαρσης, είτε φυσική όπως η περιτοναϊκή μεμβράνη. Κατά την κάθαρση, τα προϊόντα μεταβολισμού του αίματος διαπερνούν τη μεμβράνη και καταλήγουν στο αποβαλλόμενο διάλυμα, καθιστώντας το αίμα καθαρό.
Αναλυτικότερα οι διαφορετικές επιλογές θεραπείας για την ΧΝΑ:
Αιμοκάθαρση (κατ’ οίκον ή σε κέντρο):
Κατά την αιμοκάθαρση, το αίμα αφαιρείται από τον οργανισμό, φιλτράρεται, χρησιμοποιώντας ένα μηχάνημα και μια συνθετική μεμβράνη που ονομάζεται φίλτρο, και αφού έχουν αφαιρεθεί τα ανεπιθύμητα απόβλητα, επιστρέφεται στον ασθενή. Με τη χρήση μηχανημάτων, η αιμοκάθαρση δίνει τη δυνατότητα εξατομικευμένης θεραπείας στον αιμοκαθαρόμενο ασθενή.Eτσι έχουμε on-line αιμοδιαδιήθυση με σύστημα θεραπείας που περιλαμβάνει ένα φάσμα προηγμένων θεραπευτικών επιλογών, όπως παρακολούθηση όγκου αίματος διαλύματος υποκατάστατου ,την ακριβή εκτίμηση επάρκειας αιμοκάθαρσης κ.λ.π
Φίλτρα αιμοκάθαρσης
Υπάρχουν σύγχρονα φίλτρα αιμοκάθαρσης ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στις ειδικές απαιτήσεις των διαφόρων θεραπειών και ατομικές ανάγκες των ασθενών.
Τα φίλτρα αποτελούνται από μεμβράνες βιοσυμβατές επιτυγχάνοντας το μέγιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα.Υπάρχουν φίλτρα με συνθετικές μεμβράνες που έχουν αντιαλλεργιογόνο δράση , άλλα φίλτρα ενδείκνυνται για ασθενείς με χαμηλό σωματικό βάρος ,και άλλα για ασθενείς με αιμοραγική διάθεση κ.λ.π
Ακόμα έχουμε φίλτρα με υψηλή διαβατότητα με συνθετική μεμβράνη κράματος πολυαμίνης ,πολυρυλαιθεροσουλφόνης ,polyamix κ.λ.π…Αυτά τα φίλτρα απομακρύνουν μικρού και μεσαίου μοριακού βάρους ουραιμικών τοξινών με τη μικρότερη δυνατή απώλεια αλμπουμίνης.Ακόμα έχουν καλύτερη δυνατή βιοσυμβατότητα ,άριστη αιμοδυναμική συμπεριφορά και υψηλή απόδοση κατά τη διάρκεια της συνενδρίας.
Η αιμοκάθαρση όπως και η περιτοναϊκή κάθαρση, μπορεί να διεξαχθεί στο σπίτι είτε κατά τη διάρκεια της ημέρας είτε ακόμα και όταν κοιμάται ο ασθενής, συνήθως με την υποστήριξη ενός φροντιστή.
Εκτός από την κατ’ οίκον αιμοκάθαρση, η θεραπεία μπορεί να διεξαχθεί και σε ένα νοσοκομείο ή μια κλινική υπό την επίβλεψη του ιατρού. Για την αιμοκάθαρση σε κέντρο χρειάζονται συνήθως επισκέψεις στο νοσοκομείο ή την κλινική, 3 φορές την εβδομάδα, για θεραπείες που διαρκούν από 3 έως 5 ώρες τη φορά.
Περιτοναϊκή Κάθαρση:
Η περιτοναϊκή κάθαρση γίνεται με τη χρήση ενός ειδικού διαλυτικού υγρού που εισάγεται στο περιτοναίο, τη λεπτή μεμβράνη που καλύπτει το εσωτερικό της κοιλιάς, η οποία χρησιμοποιείται ως φίλτρο. Το υγρό αυτό αφαιρεί τα απόβλητα από το αίμα μέσω διαφορετικών μεθόδων όπως η συνεχής ανταλλαγή και η συνεχή κάθαρση.Η διαδικασία αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί στο σπίτι, στον χώρο εργασίας ή κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού, είτε από τον ίδιο τον ασθενή είτε με την υποστήριξη ενός φροντιστή. Η περιτοναϊκή κάθαρση μπορεί να διεξαχθεί κατά τη διάρκεια της ημέρας ή στον ύπνο, γεγονός πουπαρέχει ευελιξία στον προγραμματισμό της θεραπείας, σύμφωνα με το καθημερινό πρόγραμμα του κάθε ασθενή. Η περιτοναϊκή κάθαρση, είναι μια θεραπεία που συνήθως διεξάγεται καθημερινά.
Μεταμόσχευση Νεφρού:
Η μεταμόσχευση νεφρού είναι η διαδικασία όπου ένας υγιής νεφρός, μεταφέρεται από έναν δότη στον ασθενή με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, με χειρουργική επέμβαση.Αυτός ο νέος νεφρός θα φιλτράρει το αίμα και θα απομακρύνει τα πλεονάζοντα υγρά όπως θα έκαναν και οι δύο νεφροί, εάν ήταν υγιείς. Η μεταμόσχευση νεφρού μπορεί να προσφέρει μόνιμη λύση στο πρόβλημα της νεφρικής ανεπάρκειας.
Η επιτυχής μεταμόσχευση νεφρού είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία για τη χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, καθώς αποτελεί την πλησιέστερη εναλλακτική συγκριτικά με τη φυσιολογική λειτουργία των νεφρών του ίδιου του ασθενή. Ωστόσο, δεν είναι όλοι οι ασθενείς κατάλληλοι υποψήφιοι για μεταμόσχευση νεφρού, ενώ ορισμένοι ασθενείς με ΧΝΑ, μπορεί να χρειαστεί να κάνουν μεταμόσχευση για περισσότερες από μια φορές στη διάρκεια της ζωής τους.
Συντηρητική Θεραπεία:
Σήμερα υπάρχουν νέα φάρμακα που βοηθούν τους ασθενείς στο στάδιο 3 και στο στάδιο 4 να παραμείνουν στο στάδιό τους ή να το βελτιώσουν και να μην ενταχθούν σε αιμοκάθαρση
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ιδίως όταν ο ασθενής δεν είναι κατάλληλος για αιμοκάθαρση ή μεταμόσχευση νεφρού, η θεραπεία μπορεί να επικεντρωθεί στον έλεγχο των συμπτωμάτων και την αντιμετώπιση των επιπλοκών με φάρμακα και αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Η συντηρητική αντιμετώπιση της ΧΝΑ επιλέγεται συνήθως όταν ένας ασθενής πάσχει από περισσότερες από μία σοβαρές νόσους, όπως για παράδειγμα καρδιακή ανεπάρκεια ή καρκίνο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η έναρξη διαδικασίας κάθαρσης ενδέχεται να μην καταφέρει ούτε να θεραπεύσει αλλά ούτε και να μειώσει τα συμπτώματα.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων της σοβαρότητας της νεφρικής ανεπάρκειας, της γενικής κατάστασης του ασθενούς και των υποκείμενων νοσημάτων – αν υπάρχουν. Η αξιολόγηση και η συνεργασία με εξειδικευμένους ιατρούς είναι απαραίτητες για την καλύτερη διαχείριση της κατάστασης του ασθενούς.